Skarpa Warszawska to teren o wyjątkowym znaczeniu i potencjale. Sam fakt, że takie miejsce na kulturalnej mapie stolicy jest wciąż słabo wykorzystane, stanowi wystarczający powód, dla którego warto myśleć o reaktywacji tej przestrzeni.
Tak naprawdę powodów dla zainteresowania się Skarpą, a w tym konkretnym przypadku − jedynie niewielkim jej fragmentem – jest więcej. Koncepcja urbanistyczna Zygmunta Stępińskiego, miejsce po dawnej rezydencji i ogrodach księcia Kazimierza Poniatowskiego, w tym rotunda Elizeum, dawny pałac Branickich – dziś Muzeum Ziemi, willa Pniewskiego, budynki sejmowe (także według projektu Pniewskiego), Lapidarium, monumentalne schody będące miniaturą słynnych Schodów Potiomkinowskich w Odessie, pięknie ukształtowany teren z głębokim wąwozem – tych kilka historycznych i przyrodniczych faktów buduje tło dla artystycznej ingerencji na obszarze parku im. Rydza-Śmigłego.
Seria działań artystycznych w ramach projektu „Skarpa. Reaktywacja!” miała zapoczątkować proces przywracania tej przestrzeni ludziom i sprawić, by w zahibernowanej strefie zaczęło kwitnąć życie obywatelskie, społeczne i kulturalne. Znana z doświadczeń poprzedniego ustroju relacja między władzą, kulturą i wypoczynkiem znajduje odbicie w pracy Otwarte Lapidarium mówiącej o anatomii władzy. Nawiązuje także do szeroko zakrojonej akcji rewitalizacji tego fragmentu Skarpy oraz wytyczenia Centralnego Parku Kultury. Kultura i wypoczynek, niejako projektowane oraz zarządzane przez władzę, w barwnym kontekście Światowego Festiwalu Młodzieży i Studentów oraz tradycji kręgów tanecznych na Skarpie były punktem odniesienia w działaniach przestrzennych odnoszących się do tworzenia przestrzeni do bycia razem.
Projekt trwał od 9 lipca do 27 sierpnia 2011 w parku im. Rydza-Śmigłego.
Autorami projektu są Justyna Wencel i Marcin Chomicki.
Skąd potrzeba takiego projektu?
Od początku zastanawiała nas kwestia inercji miejsca, atmosfera zapomnienia, wyraźnie odczuwalny brak ciągłości w komunikowaniu przez miejsce całej jego historii, warstw i znaczeń. Chociaż wędrówka przez kręgi różnorako interpretowanych sensów jest przecież możliwa, to w rzeczywistości park ich nie komunikuje. Przestrzeń jest wykorzystywana w sposób przewidywalny, czysto użytkowy, a wpisane w nią znaczenia są nieczytelne i niedostępne dla przeciętnego użytkownika.
Pojęcia władzy, kultury i wypoczynku – niczym cytaty z peerelowskich sloganów – ukierunkowują na najistotniejsze ze znaczeń, które postanowiliśmy wyeksponować. Zbiegają się w nich nie tylko konkretne wydarzenia z lat powojennych, ale i łączą poszczególne miejsca na terenie parku im. Rydza-Śmigłego, które wybraliśmy na reprezentantów konkretnych znaczeń przemawiających językiem sztuki. Seria działań artystycznych ma więc zapoczątkować proces przywracania tej przestrzeni ludziom oraz sprawić, by w obecnie zahibernowanej strefie zaczęło kwitnąć życie obywatelskie, społeczne i kulturalne.
Willa Pniewskiego (obecnie jeden z budynków Muzeum Ziemi) − obok takich atrakcji, jak zastygła w kamieniu krew powstańca z 1944 roku, tajemniczy napis na murach domu, konotacje masońskie − automatycznie przywołuje postać architekta – Bohdana Pniewskiego. Autor licznych realizacji na terenie Warszawy (m.in. willa przy ul. Klonowej, budynki sejmowe, gmach Sądów Grodzkich, Dom Chłopa, osiedle Towarzystwa Kredytowego Miejskiego, budynek Ministerstwa Obrony Narodowej) stworzył architekturę, która w niezwykle wyrazisty sposób komunikuje skojarzenia z władzą. Siedziba Sejmu dodatkowo uwypukla wspomniany kontekst dla pracy Otwarte Lapidarium mówiącej o anatomii władzy i nawiązującej pod względem języka plastycznego do kolekcji kamieni i głazów narzutowych mieszczącej się w pobliskim Muzeum Ziemi. Paradoksalnie, Lapidarium będzie funkcjonować jako miejsce wypoczynku. Kolejna praca – neon – jest nawiązaniem do Lapidarium oraz rozwinięciem idei budowania i otwierania przestrzeni, także w kontekście szeroko zakrojonej akcji rewitalizacji tego fragmentu Skarpy, podniesienia jej ze zniszczeń wojennych oraz wytyczenia w tym miejscu Centralnego Parku Kultury.
Znana z doświadczeń poprzedniego ustroju relacja między wspomnianymi trzema strefami, w które wtłaczano życie polskich obywateli (kultura i wypoczynek niejako projektowane i zarządzane przez władzę), znajduje odbicie w serii prac inspirowanych obecnością kręgów tanecznych na Skarpie, bogatego życia towarzyskiego (kawiarnie, dancingi, fontanny, kino „pod chmurką”) oraz atmosferą V Światowego Festiwalu Młodzieży i Studentów z 1955 roku, który pomimo usilnych starań władzy, by utrzymać naród w ryzach podczas tych dwóch tygodni, otworzył uczestnikom festiwalu oraz mieszkańcom Warszawy oczy na wolność, której przedsmak nadszedł wraz z egzotyką. Działania Przerwany Taniec i Oflagowanie mówią o tworzeniu przestrzeni do bycia razem, o którą (z wiadomych powodów) dbała oraz zabiegała ówczesna władza, a z której kreowaniem i doświadczaniem mamy obecnie kłopot, chociażby ze względu na brak silnego społeczeństwa obywatelskiego.
Zaproszeniem do podjęcia wędrówki przez interesujący nas odcinek Skarpy jest przejście przez kładkę nad ulicą Książęcą. Ulotne doświadczenie bycia przez chwilę w ruchomym obrazie może stać się dopiero początkiem samodzielnej, fascynującej eksploracji przestrzeni parku oraz odkrywania przenikających się relacji między władzą, kulturą i wypoczynkiem.
// 0)
prevPageLink.css({’opacity’ : '1′ , 'display’ : 'inline-block’, 'cursor’ : 'pointer’});
var lastPage = this.getNumPages() – 1;
if (this.displayedPage
Fotografie autorstwa Aleksandra Janasa, Mikołaja Bibańskiego, Tomasza Kwiatkowskiego.
Film promujący projekt:
Zapraszamy do wysłuchania audycji w „Czwórce”, w której rozmawialiśmy o projekcie: Kulturowy szok w przestrzeni miejskiej.
Pisali o nas:
Wyborcza.pl
Obieg
Wirtualna Polska
Zachęcamy też do zapoznania się z katalogiem prezentującym projekt:
Patroni medialni:
Zadanie „Skarpa. Reaktywacja!” było realizowane dzięki dofinansowaniu ze środków m.st. Warszawy.